Cách xử lý sơ cứu và chữa trẹo cổ chân nhanh khỏi
Trẹo cổ chân là tai nạn khá hay gặp trong sinh hoạt cũng như trong thể thao. Tình trạng này khiến bệnh nhân đau đớn, sưng tấy, bầm tím quanh khớp bị ảnh hưởng. Tuy nhiên các triệu chứng thường giảm nhanh sau khi được chăm sóc và điều trị đúng cách. Vậy trẹo cổ chân là gì? Cách xử lý sơ cứu và chữa trẹo cổ chân nhanh khỏi được thực hiện như thế nào?
1. Trẹo cổ chân là gì?
Trẹo cổ chân là tình trạng uốn cong hoặc xoay vặn bàn chân quá mức làm mất tính ổn định của khớp. Từ đó gây ra những tổn thương ở mô như bong gân, căng cơ, các dây chằng bị kéo căng hoặc rách đứt. Có thể kèm theo cả trật khớp cổ chân khỏi ổ khớp.
Sau chấn thương, bệnh nhân thường có cảm giác đau nhói, bầm tím và sưng tấy xung quanh vùng tổn thương. Ngoài ra người bệnh còn bị hạn chế khả năng vận động. Chữa trẹo cổ chân tùy thuộc vào những tổn thương đi kèm và mức độ nghiêm trọng của chấn thương. Hầu hết triệu chứng có thể giảm khi dùng thuốc giảm đau không kê đơn và biện pháp tự chăm sóc. Tuy nhiên bệnh nhân cần được khám và đánh giá y tế để xác định mức độ nghiêm trọng và phương pháp điều trị thích hợp nhất.
2. Cách xử lý sơ cứu khi bị trẹo cổ chân
Xử lý sơ cứu trẹo cổ chân được thực hiện theo quy trình RICE. Nên tiến hành càng sớm càng tốt ngay sau khi chấn thương xảy ra. Quy trình này bao gồm 4 bước: Nghỉ ngơi – Chườm đá – Băng ép – Kê cao chân.
2.1 Nghỉ ngơi
Người bệnh không nên đi, đứng trên mắt cá chân tổn thương sau khi chấn thương xảy ra. Điều này giúp giữ cho mắt cá chân của bạn được ổn định, ngăn tổn thương tiến triển. Đồng thời xoa dịu cơn đau và giảm sưng tấy. Ngoài ra nghỉ ngơi còn giúp các mô tổn thương (như dây chằng, cơ, gân…) có thời gian lành lại.
2.2 Chườm đá
Sau chấn thương, bệnh nhân cần chườm đá ngay lập tức để giảm sưng ở khu vực tổn thương. Ngoài ra biện pháp này còn giúp giảm lượng máu bầm tích tụ và giảm đau hiệu quả. Chườm đá nên được thực hiện từ 20 – 30 phút, từ 3 – 4 lần mỗi ngày. Có thể dùng túi đá hoặc túi rau củ đông lạnh bọc trong khăn bông. Không nên chườm đá trực tiếp lên da để tránh gây tổn thương.
2.3 Băng ép
Dùng khăn hoặc băng gạc quấn cổ chân sẽ giúp khớp được cố định, giảm đau và hỗ trợ mắt cá chân bị thương. Điều này giúp hạn chế các hoạt động kích thích cơn đau hoặc khiến tổn thương thêm nghiêm trọng. Ngoài ra băng ép cho người bị trẹo cổ chân còn có tác dụng giảm sưng và hạn chế vết bầm tím lan rộng.
2.4 Kê cao chân
Trong 48 giờ đầu tiên, người bệnh cần thường xuyên kê cao chân, nâng vùng mắt cá ở cao hơn mức tim. Biện pháp có thể giúp giảm đau và sưng hiệu quả. Đồng thồi giảm lưu lượng máu đến khớp tổn thương, tránh máu bầm tích tụ.
3. Cách chữa trẹo cổ chân nhanh khỏi
Tùy thuộc vào các tổn thương đi kèm và mức độ ảnh hưởng mà cách chữa trẹo cổ chân ở mỗi người không giống nhau. Tuy nhiên gần như tất cả các trường hợp đều có thể khắc phục tổn thương mà không cần phẫu thuật. Điều này bao gồm cả dây chằng bị rách có thể tự lành nếu chân được bất động một cách thích hợp mà không cần phẫu thuật sửa chữa. Sau khi được sơ cứu với 4 bước: Nghỉ ngơi – Chườm đá – Băng ép – Kê cao chân. Đối với trường hợp nhẹ, bệnh nhân có thể được hướng dẫn điều trị với những phương pháp đơn giản tại nhà.
3.1 Bất động
Bất động giúp bảo vệ mắt cá chân khỏi những cử động đột ngột và hỗ trợ nó. Đây là điều cần thiết trong giai đoạn đầu chữa trẹo cổ chân. Bác sĩ có thể đề nghị sử dụng một thiết bị hỗ trợ có thể tháo rời đó chính là nẹp cổ chân. Đối với những trường hợp nghiêm trọng hơn, người bệnh được bó bột chân ngắn, duy trì trong khoảng 2 -3 tuần. Trong khi mắt cá chân được bảo vệ, người bệnh được khuyến khích đi chống nạng hoặc đi chỉ đặt một phần trọng lượng lên mắt cá chân tổn thương. Điều này giúp quá trình lành bệnh diễn ra nhanh hơn.
3.2 Dùng thuốc
Trong hầu hết các trường hợp, cơn đau do trẹo cổ chân được kiểm soát tốt bằng thuốc giảm đau không kê đơn. Thuốc giảm đau Paracetamol thường mang đến hiệu quả nhanh khi dùng cho những cơn đau nhẹ. Ibuprofen và Naproxen sodium thuộc nhóm thuốc giảm đau chống viêm không steroid (NSAID). Các thuốc này mang đến hiệu quả nhanh cho những cơn đau trung bình. Cao dán giảm đau tại chỗ cũng có tác dụng trong nhiều trường hợp.
3.3 Vật lý trị liệu
Mục đích của vật lý trị liệu:
– Ngăn ngừa tình trạng cứng khớp – Ngăn ngừa những vấn đề mãn tính liên quan đến mắt cá chân – Tăng cường sức mạnh của khớp tổn thương
Các bài tập vật lý trị liệu
– Chuyển động sớm:
Một số bài tập liên quan đến cử động hoặc phạm vi chuyển động có kiểm soát của mắt cá chân mà không có lực cản sẽ được thực hiện để ngăn ngừa tình trạng cứng khớp.
– Bài tập củng cố:
Trong trường hợp mắt cá chân chịu được trọng lượng mà không bị sưng hay đau, người bệnh sẽ được thực hiện những bài tập tăng cường sức mạnh cho cơ và gân ở phía sau và phía trước của bàn chân và cẳng chân. Nếu những bài tập này gây đau nhiều, người bệnh có thể được luyện tập dưới nước.
– Bài tập về thăng bằng:
Để tránh trẹo cổ chân tái phát và mắt cá chân bị mất ổn định do khả năng giữ thăng bằng kém, người bệnh sẽ được thực hiện một số bài tập về thăng bằng. Cụ thể như đứng trên bàn chân bị ảnh hưởng trong khi nhắm mắt và nâng chân đối diện. Thông thường những bài tập thăng bằng sẽ được thực hiện trong giai đoạn cuối phục hồi chức năng.
– Những bài tập về sự nhanh nhẹn và sức bền:
Những bài tập về sự nhanh nhẹn và sức bền sẽ được thêm vào quá trình luyện tập khi chân tổn thương không còn đau. Điều này giúp tăng phạm vi chuyển động và tính linh hoạt khi sự cân bằng được cải thiện. Thông thường người bệnh sẽ được hướng dẫn chạy chậm để tăng sức mạnh và sự nhanh nhẹn cho mắt cá chân và bắp chân.
3.4 Điều trị phẫu thuật
Chỉ định phẫu thuật:
Ít khi phẫu thuật được chỉ định trong điều trị chữa trẹo cổ chân. Thông thường phương pháp này sẽ được dành riêng cho những trường hợp sau: – Không đáp ứng với điều trị bảo tồn – Rách toàn phần ở cơ, gân hoặc dây chằng – Tình trạng mất ổn định mắt cá chân kéo dài sau nhiều tháng điều trị không phẫu thuật và phục hồi chức năng – Trật chân nghiêm trọng, không thể nắn chỉnh – Có gãy xương nặng đi kèm
Các phương pháp phẫu thuật chữa trẹo cổ chân
– Nội soi khớp:
Bác sĩ dùng ống nội soi khớp để quan sát. Đồng thời loại bỏ bất kỳ sụn lỏng lẻo hay mảnh xương nào. Ngoài ra một phần dây chằng cũng có thể bị loại bỏ nếu chúng mắc vào khớp.
– Phẫu thuật tái tạo:
Cơ, gân hay dây chằng bị rách sẽ được sửa chữa bằng chỉ khâu. Trong nhiều trường hợp, dây chằng tổn thương có thể được tái tạo lại bằng cách sử dụng những mô ghép lấy từ gân hoặc dây chằng khác ở xung quanh mắt cá chân và bàn chân để thay thể nó. Sau khi phẫu thuật, người bệnh sẽ được bất động mắt cá chân bằng băng bột. Lưu ý thời gian mang băng bột cần theo hướng dẫn của bác sĩ. Không nên tháo nó ra quá sớm vì có thể khiến tổn thương tái diễn. Ngoài ra sau mổ, người bệnh sẽ được tập phục hồi chức năng để tăng phạm vi chuyển động và sức mạnh như trước khi bị chấn thương. Thời gian phục hồi có thể ngắn hoặc dài (từ vài tuần đến vài tháng) tùy theo số lượng phẫu thuật được thực hiện và mức độ chấn thương.
Kết luận:
Trẹo cổ chân là một trong các chấn thương phổ biến ở mắt cá chân. Tình trạng này khiến người bệnh đau đớn, khớp sưng to và bầm tím do các mô bị tổn thương. Tuy nhiên hầu hết bệnh nhân có tiên lượng tốt khi được điều trị sớm và phục hồi chức năng đúng cách. Do đó người bệnh cần xử lý và điều trị theo hướng dẫn của bác sĩ ngay khi chấn thương xảy ra.
Bác sĩ Nguyễn Văn Luân